Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
„ŻYDOWSKIE DZIEDZICTWO KULTUROWE” to nazwa jednego z najważniejszych projektów, jakie przyszło realizować Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN wspólnie z polskimi i norweskimi partnerami. Rozbudowane i zakreślone na 50 miesięcy przedsięwzięcie jest ukierunkowane m.in. na ochronę oraz popularyzację materialnego i niematerialnego dziedzictwa polskich Żydów. Wiele spośród aktywności realizowanych w ramach „ŻDK” dzieje się w małych miejscowościach, gdzie z roku na rok coraz więcej ludzi zaczyna się interesować historią lokalną. Poprzez bogate programy edukacyjne i kulturalne misja muzeum dociera do wsi, miast i miasteczek w całym kraju.
HISTORIA MURALAMI MALOWANA Historię można poznawać nie tylko z podręczników szkolnych, ale także rozglądając się wokół siebie. W wybranych miastach gości mobilna wystawa plenerowa „Pełno ich nigdzie. Przywracanie pamięci o polskich Żydach w przestrzeni miejskiej”, która za pomocą ponad 30 murali z różnych miejsc Polski opowiada o wybranych wątkach historii polskich Żydów. Murale są nie tylko nowoczesną formą ekspresji artystycznej w przestrzeni miejskiej, ale przede wszystkim stanowią próbę wypełnienia pustego miejsca i przypomnienia o wielowiekowej obecności Żydów na tych terenach i dziedzictwie, które pozostawili. Wystawa przybliża współczesne sposoby przywracania pamięci o relacjach polsko-żydowskich przez miejskich aktywistów i lokalne stowarzyszenia. Można się z niej dowiedzieć m.in., dlaczego symbolem powstania w getcie warszawskim są dzisiaj żonkile, co kryje się za słowami w jidysz na jednej z lubelskich kamienic oraz jaka żydowska rodzina mieszkała w domu na krakowskim Kazimierzu aż przez 400 lat. W latach 2021-2022 plenerową ekspozycję można było oglądać w Lublinie, Warszawie, Krakowie, Łodzi, Rzeszowie, Białymstoku, Ełku, Olsztynie, Gdyni, Bydgoszczy oraz Toruniu. W sezonie wiosenno-letnim wystawa znów wyruszy w trasę.
SĄSIEDZTWO I PAMIĘĆ O LOKALNYCH SPOŁECZNOŚCIACH ŻYDOWSKICH Niesłabnącym zainteresowaniem cieszy się także podróżująca ekspozycja „Muzeum na kółkach”, która powstała z myślą m.in. o mieszkańcach niewielkich i odległych miejscowości, dla których przyjazd do Warszawy wciąż pozostaje przedsięwzięciem kosztownym i czasochłonnym. Od 2014 r. wystawa była prezentowana w 78 miejscowościach – wsiach, miastach i miasteczkach liczących do 50 tys. mieszkańców. W bieżącym roku gościła aż w 10 miejscowościach zlokalizowanych w 4 województwach: świętokrzyskim, śląskim, wielkopolskim i kujawsko-pomorskim. Serce wystawy stanowi interaktywna mapa, która zawiera kilkanaście punktów związanych z żydowską historią, z uwzględnieniem instytucji życia społecznego i religijnego, zakładów usługowych, przedsiębiorstw, a także miejsc martyrologii i powojennego upamiętnienia. Trójwymiarowa makieta sztetla przybliża miejsca typowego polsko-żydowskiego miasteczka. Dzięki cytatom z przedwojennych pamiętników odwiedzający dowiadują się więcej o trzech językach polskich Żydów: polskim, jidysz i hebrajskim. „Muzeum na kółkach” towarzyszy bogaty program działań edukacyjnych przygotowany w partnerstwie z lokalnymi koordynatorami projektu, którego celem jest przybliżenie lokalnego dziedzictwa polskich Żydów i uwrażliwienie na problemy współczesności, takie jak mowa nienawiści, dyskryminacja mniejszości, brak tolerancji.
ZNAKI PAMIĘCI Orla, Góra Kalwaria, Brok, Tuszyn, Szamotuły, Oleśno, Janów Lubelski, Brzozów, Bączek k. Skarszew oraz Stepnica – to nazwy 10 miejscowości objętych w latach 2021-22 programem oznakowania cmentarzy żydowskich realizowanym przez Muzeum POLIN, wspólnie z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. „Dla społeczności żydowskiej cmentarze mają ogromne znaczenie. Nekropolia żydowska stanowiła kamień węgielny każdej gminy. Uzyskanie zgód na urządzenie cmentarza było definitywnym ugruntowaniem jej istnienia. To akt o większej sile niż przywilej osiedleńczy czy nawet budowa synagogi. Dlatego dzisiaj – pomimo trudnych doświadczeń historii – to miejsce, ta uroczystość i ten znak upamiętniający dowodzą, że pamięć przetrwała” – podkreśla Zygmunt Stępiński, dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Oznaczenie – kształtem nawiązujące do macewy (tradycyjnej formy nagrobka żydowskiego) – łączy tradycję z nowoczesną formą upamiętnienia. Zamieszczony na symbolicznej tablicy znak QR odsyła do szerszej charakterystyki danej nekropolii, udostępnionej na portalu zabytek.pl. W każdej miejscowości ceremoniom towarzyszył bogaty program edukacyjny adresowany do lokalnej społeczności, który pozwolił uczestniczkom i uczestnikom poznać inny wymiar historii swoich miejscowości oraz poszerzyć wiedzę na temat tradycji związanych z cmentarzami żydowskimi. Do 2024 r. w każdym z 16 województw pojawią się nowe oznakowania cmentarzy żydowskich oraz zostaną zrealizowane warsztaty edukacyjne skierowane do dzieci i młodzieży.
W ramach projektu „Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe” realizowanego dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszu EOG oraz budżetu krajowego możliwe są także działania skupiające uwagę na ochronie judaików, dzieł sztuki, zbiorów historycznych, archiwaliów, pamiątek osobistych, a także zabytków archeologicznych. Dzięki programowi „Zbiory na kółkach” Muzeum POLIN wspiera swoich partnerów – lokalnych muzealników i prywatnych kolekcjonerów – w digitalizacji, udostępnianiu i promocji ich zbiorów. Od 2020 r. poddano digitalizacji setki muzealiów i archiwów pochodzących z kolekcji m.in. Muzeum Okręgowego w Lesznie, Muzeum Podlaskiego w Białymstoku – oddział w Tykocinie czy Muzeum Regionalnego w Pińczowie.
