Artykuły na temat: nauka

Jak przestraszyć ludzi pozbawionych wyobraźni

Katarzyna Dziadowicz

Reputacja delfina

ŁK
Central School of Ballet, Londyn, 21 marca 2017 r. / ELLIOTT FRANKS / EAST NEWS

Trzeba słuchać matematyki

Michał Eckstein
To ona jest najlepszym przewodnikiem na drodze do poznania praw przyrody. Ale niełatwo nauczyć się języka, którym przemawia.
Ławica barakud, Malezja, listopad 2018 r. / RICHARD CAREY / ADOBE STOCK

Przez duże M

Mateusz Hohol
Królowa nauk prowokuje do postawienia wielu pytań filozoficznych. W zmaganiach z nimi Michał Heller sformułował hipotezę matematyczności świata.
Stanisław Wyspiański, witraż „Bóg Ojciec” (1904 r.), kościół oo. Franciszkanów w Krakowie, wrzesień 2014 r. / / SZYMON BLIK / REPORTER

Jedno wcielenie

Piotr Sikora
Obraz świata wyłaniający się z badań naukowych daleki jest od naszego potocznego odbioru rzeczywistości. Ale także taki obraz może być religijnie inspirujący.
W drodze z mieszkania do kościoła. Tarnów, październik 2020 r. / YOUTUBE / COPERNICUS CENTER

W pogoni za sensem

Janusz Mączka
Są takie miejsca, w których łatwiej napotkać na uporządkowane myśli, dźwięki i znaczenia. Jednym z nich jest mieszkanie ks. Hellera.
NA OKŁADCE: KS. MICHAŁ HELLER / ARKADIUSZ HAPKA DLA „TP”

85. JUBILEUSZ KS. PROF. MICHAŁA HELLERA

85. JUBILEUSZ KS. PROF. MICHAŁA HELLERA: Zapraszamy do lektury licznych tekstów Jubilata oraz o Jubilacie zebranych w specjalnym serwisie >>>
PLEJADY W GWIAZDOZBIORZE BYKA. Znane też jako „Siedem sióstr”, a w popularnym astronomicznym katalogu Meissera mają numer M45. Fotografia wykonana w Sidzinie, 8-9 listopada 2020 r. Czas naświetlania: 5 godzin 25 minut. / JAN BIELAŃSKI

Wyjaśnić wszystko

Łukasz Lamża
Pytanie Leibniza – dlaczego istnieje raczej coś niż nic? – zawsze fascynowało Michała Hellera. Czy da się to głębokie pytanie metafizyczne zamienić w kolejny…

Test soczystej krewetki

Katarzyna Dziadowicz

Maszyna losująca

Tomasz Miller
Minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek, Warszawa, styczeń 2021 r. / FOT. Piotr Molecki/East News /

Dodruk punktów dla humanistów

Łukasz Kwiatek
W środowisku akademickim duże emocje wywołały zmiany w wykazie czasopism punktowanych. Przypomnijmy: chodzi o ogłaszaną przez ministra klasyfikację czasopism…

Czwarta w kolejce do szczepienia

Łukasz Lamża
Szczepienia w „grupie zero” w szpitalu tymczasowym na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich, 11 stycznia 2021 r. / JAKUB KACZMARCZYK / PAP

Dawka nadziei

Łukasz Lamża
Od kilku tygodni szczepionki trzech producentów: Pfizera, Moderny i AstraZeneca, podawane są w Europie milionom osób. Co dziś o nich wiemy?

Najzdrowsza dieta

Michał Świątek
Prezentacja robota Atlas firmy Boston Dynamics. Waltham, Stany Zjednoczone, 13 stycznia 2021 r. / / JOSH REYNOLDS / AP / EAST NEWS

Wynalazek pana Rozuma

Jakub Mejer
Sto lat temu w literaturze pojawiły się pierwsze roboty. Ich wyobrażenia rozjechały się z rzeczywistością – choć może po prostu jeszcze im nie sprostaliśmy.
Leniwcom trójpalczastym samotność opłaca się bardziej niż życie w grupie / / GERARD LACZ / ADOBE STOCK

Do czego służy stado

Łukasz Kwiatek
Zwierzęta łączą się w grupy, by zapewnić sobie bezpieczeństwo i ułatwić zdobywanie pożywienia oraz płodzenie potomstwa. Ale płacą za to wysoką cenę: muszą…
/ ARKADIUSZ HAPKA DLA „TP”

Wszystkie smaki moralności

Jesse Prinz, Maria Hawranek
JESSE PRINZ, filozof: Potrzebujemy moralnej pokory. Każdy z nas mógłby być nazistą, islamskim fundamentalistą czy marksistowskim rewolucjonistą, gdyby urodził…
/ ARNE DEDERT / DPA / AFP / EAST NEWS

Spór o fundamenty

Marta Soniewicka
Koncepcja prawa naturalnego obecna jest nie tylko w myśli chrześcijańskiej – leży u źródeł humanizmu, liberalizmu i idei praw człowieka. Jej popularności nie…
/ MARKUS SCHREIBER, APTOPIX / AP / EAST NEWS

Życie na chłodno

Łukasz Jach
Większość z nas przejmuje się cierpieniem bliźnich i przestrzega najważniejszych zasad moralnych. Psychopaci funkcjonują inaczej.
/ NATALIA POLASIK DLA „TP” / MOONWATER.PL

Lepsza jest nicość

Kasper Kalinowski
Wierzą, że życie jest gehenną, nawet jeśli nie wszyscy zdajemy sobie z tego sprawę. Dlatego antynataliści mówią wprost: każde kolejne dziecko zwiększa sumę zła…
/ JEROME SESSINI / MAGNUM PHOTOS / FORUM

Sumienni oportuniści

Radosław Zyzik
Badania ekonomiczne pozwalają na ilościowe wyznaczenie poziomu naszej uczciwości. Jest lepiej, niż zakładały klasyczne modele, ale nie mamy szczególnych…
Natalia Polasik, „Thinker”, 2019 r. / NATALIA POLASIK / MOONWATER.PL

Jedenaste: przemyśl całą dziesiątkę

Marcin Majewski
Wiele nakazów biblijnych, takich jak kamienowanie homoseksualistów i reguły traktowania niewolników, uważamy dzisiaj za niemoralne. Co to mówi o Biblii – i o…

Wielkie pytania na nowo: moralność

Łukasz Lamża
Oto i ostatni dodatek z serii „Wielkie Pytania na Nowo”. Przez dwa lata wspólnie pochylaliśmy się nad następującymi zagadnieniami: matematyka, sztuczna…
Przygotowanie do startu promu Columbia z Kennedy Space Center, kwiecień 1981 r. Wśród ostatnich pasażerów tego promu była populacja nicieni C. elegans. / / CORBIS / GETTY IMAGES

Trzysta dwa neurony

Daniel Kozłowski
O żadnym innym organizmie zwierzęcym nie wiemy tak dużo jak o C. elegans. Ale wnioski z badań nad tym niepozornym nicieniem przekładają się także na ludzi.
„Bajki robotów”, 1989 r. /

Wiadomość do przyszłego świata

Maria Hawranek
Jak wysłać wiadomość do tych, którzy będą żyli na Ziemi za 10 tysięcy lat? Lem przewidywał, że pomogą w tym rośliny.
„Cyberiada”, 1972 r. /

Strach przed rozbiciem lustra

Wojciech Brzeziński
W obliczu niewiadomej nawet kompetentni naukowcy stają się przede wszystkim ludźmi sterowanymi strachem, gniewem i żądzą. Ale emocje – jak pokazała wymyślona…
„Księga robotów”, 1961 r. Daniel Mróz /

Bajki dla Bladawca

Piotr Paziński
Powiedzmy sobie szczerze: roboty miewają swoje problemy, ale bez trudu obywają się bez człowieka.
„Cyberiada”, 1972 r. W tekście dalej: ilustracje do „Bajek robotów”, 1989 r. /

Stało się słowo

Agata Kaźmierska
Ludzkość zdaje się wyczekiwać maszyny nie tylko przewyższającej nas inteligencją, nie tylko zdolnej rozwiązywać wszelkie problemy, ale – co wydaje się…
Okładka dodatku: SPOŁECZEŃSTWO I KOMUNIKACJA. JĘZYK / Marek Zalejski / ANDREW OSTROVSKY/ADOBE.STOCK.COM

Wstęp

Łukasz Lamża
Umiejętność mówienia, pisania i czytania jest czymś tak fundamentalnym, że trudno jest sobie wyobrazić życie bez nich. No bo pomyślmy – jak by to było nie znać…
/ CURRENT BIOLOGY / MAT. PRASOWE

Roślina pod presją

ŁK
W odpowiedzi na wyzwanie, jakim są roślinożercy, rośliny przyjmują różne ewolucyjne strategie.

Oszukać drapieżnika: gdy pająk brzmi jak osa

ŁK
Ewolucyjny wyścig zbrojeń między drapieżnikami a ich ofiarami może doprowadzić do mimikry batesowskiej.
/ BARCROFT MEDIA / GETTY IMAGES

Koniec Arecibo

Wojciech Brzeziński
Był legendą. Gwiazdą kina i obserwatorem gwiazd. I właśnie umiera.

Polowanie: zajęcie dla kobiet

ŁK
Kompleks biurowców Hudson Yards w Nowym Jorku, październik 2019 r. / C. TAYLOR CROTHERS / GETTY IMAGES

Wirus wisi w powietrzu

Lidia Morawska, Piotr Stankiewicz
Lidia Morawska, fizyczka atmosfery: Wiele miejsc użyteczności publicznej jest – od strony jakości powietrza – pomyślanych bezsensownie. Okna się nie otwierają…

Robimy się chłodni

ŁK

Wilgotna gleba na Księżycu

Wojciech Brzeziński
Roger Penrose opowiada o cyklach czasu w ramach Copernicus Center Lecture 2010. Auditorium Maximum UJ, Kraków. / ADAM WALANUS / ADAM WALANUS

Noble 2020

Bartosz Kabała, Tomasz Miller, Mirosław Dworniczak
Dowód na istnienie czarnych dziur, pokonanie groźnego wirusa i rewolucyjna metoda edycji genów. Tegoroczne nagrody przypominają światu, że nauka ma wielką moc.
W głębokich, zimnych i ciemnych wodach Atlantyku i Oceanu Arktycznego znalazły swoją niszę rekiny grenlandzkie. Wiodą najbardziej powolne życie spośród wszystkich kręgowców. Ich tempo metabolizmu jest niskie, a czas dojrzewania bardzo długi. / LOUISE MURRAY / ALAMY / BEW

Czego nie pamiętają najstarsze sosny

Łukasz Kwiatek
W przyrodzie ożywionej nie obowiązuje uniwersalna skala czasu. Przedstawiciele każdego gatunku myślą i żyją w różnym tempie.
OKŁADKA DODATKU COPERNICUS FESTIVAL CZAS / ALEKSANDRA WELCHAR

Wprowadzenie

Bartosz Brożek
„Gdy nikt mnie nie pyta – wiem; gdy ktoś zapyta – nie wiem”. Ta wielokrotnie przywoływana odpowiedź św. Augustyna na pytanie „Czym jest czas?” niesie ze sobą…
/ STEPHANE MAHE / REUTERS / FORUM

Krótki przewodnik dla podróżnych w czasie

Sebastian Szybka
Nie spotkamy starożytnych Rzymian, dinozaurów czy samych siebie z dawnych lat. Ale będą żyrafy o głowach starszych niż kopyta i porady dla tych, którzy…
Dzieci w parku nad rzeką Sagami w czasie długiego weekendu majowego (zwanego w Japonii Złotym Tygodniem). Sagamihara, 4 maja 2005 r. / KAZUHIRO NOGI / AFP / EAST NEWS

Kiedy spieszy wewnętrzny zegar

Kasper Kalinowski
W zależności od wieku, kultury, nastroju czy stanu zdrowia możemy różnie postrzegać mijające godziny, dni i lata.
/ ADOBE STOCK

Co praczłowiek miał na myśli

Prof. Bogusław Pawłowski, Łukasz Kwiatek
Prof. Bogusław Pawłowski, antropolog: Mózg to bardzo kosztowny organ. U dorosłego człowieka pochłania jedną piątą całej energii. Nie każdy organizm może sobie…
Sybilla Kumańska na fresku namalowanym przez Andreę del Castagno (ok. 1450, Galeria Uffizi, Florencja). Tysiącletnie życie nie przyniosło jej szczęścia. Otrzymała je w darze od zauroczonego nią Apolla, któremu służyła jako kapłanka w jednej z wyroczni. / DOMENA PUBLICZNA

Co nas dzieli

Bartosz Kabała
Komórki macierzyste mogą bez końca ulegać podziałom i tworzyć dowolne tkanki naszego ciała. To na nich będzie oparta medycyna przyszłości.
/ ARKADIUSZ HAPKA DLA „TP”

Jesteśmy dinozaurami

Joseph LeDoux, Maria Hawranek
JOSEPH LEDOUX, neurobiolog: U twoich stóp pojawia się wąż. Serce zaczyna bić szybko, zostają uwolnione hormony stresu, ale to jeszcze nie jest odczucie strachu…
Wizja artystyczna powierzchni Wenus / ESO / M. KORNMESSER / COVER IMAGES / FORUM

Jak ożywić atmosferę

Łukasz Lamża
14 września doniesiono, że w chmurach spowijających Wenus występuje fosforowodór. Nuda? Wystarczyło kilka zabiegów, by wszyscy zaczęli nagle mówić o…
Okładka dodatku: WIELKIE PYTANIA NA NOWO Rewolucja neuronaukowa. Mózg / Marek Zalejski / ANDREW OSTROVSKY/ADOBE.STOCK.COM

Wielkie pytania na nowo: mózg

Łukasz Lamża
Wybaczcie, nefrolodzy i hepatolodzy: mózgi są naprawdę ciekawsze od nerek i wątrób.
/ ARKADIUSZ HAPKA DLA „TP”

Opętanie z zapalenia

Bartosz Kabała
Z całego świata znane są historie ludzi, których zachowanie nagle niepokojąco się odmienia – „jakby wstąpił w nich demon”. Przyczyną może być jednak…
Most Helisy w Singapurze. Charakterystyczny kształt cząsteczki DNA jest już fenomenem kulturowym / PAUL BROWN / ARDEA.COM / EAST NEWS / PAUL BROWN / ARDEA.COM / EAST NEWS

Nożyczki już tną

Anna Bartosik
W cieniu setek badań nad szczepionką i lekami mającymi powstrzymać obecną pandemię rozgrywa się kolejny etap rewolucji naukowej, związanej z metodą edycji…