Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
„»Hawaikum« to słowo, którego nam brakowało” – tłumaczy we wstępie Filip Springer. Co jednak ma ono opisać?
„»Hawaikum« (cytuję dalej Springera) to ten zgrzyt, gdy w przestrzeni – wizualnej, muzycznej, kulinarnej – odkrywamy fałsz”. Wymyślone słowo posłużyło za tytuł wielogłosu o polskiej przestrzeni, w której ekspresja pragnień i potrzeb ludzi nie znajduje własnej formy i wyraża się poprzez absurdalne, wyjęte z pierwotnego kontekstu zapożyczenia. To książka o polskiej egzotyce i polskim bezkształcie, o szaleństwie kiczu będącego wyrazem tęsknoty za pięknem, wzruszającej i dającej przerażające czasem efekty. „Chciałem, żeby było ładnie” – mówi z dumą właściciel jaskraworóżowego domu i skalniaka, w którym obok kilku gipsowych Janów Pawłów II są też gipsowe sarny, epoksydowe żaby, holenderski wiatrak i miniaturowa kolumna dorycka.
Nie jest to rzecz prześmiewcza, zresztą obszerny esej fotograficzny, przygotowany przez Agatę Pankiewicz i Marcina Przybyłkę, bardziej niż śmiech budzi osłupienie pomieszane z fascynacją. A poprzedzający fotografie zbiór tekstów układa się w całość wielobarwną (nie tylko róż!) i głęboko sięgającą w poszukiwaniu kulturowych źródeł opisywanego zjawiska. Na początek przypomniano słynny esej Józefa Tischnera o „chochole sarmackiej melancholii” i fragment „Fantomowego ciała króla”, niedawno opublikowanej pracy Jana Sowy. Ziemowit Szczerek przywołuje historię naszych rojeń o zamorskich koloniach. Dariusz Czaja za punkt wyjścia bierze teksty piosenek Tercetu Egzotycznego (zwłaszcza tej o „pięknym Hawaju”) i Violetty Villas. Marta A. Urbańska dokonuje typologii „wiejskiej architektury egzotycznej”, Monika Kozień analizuje „łagodne szaleństwo” w polskim krajobrazie gastronomicznym, a Marta Miskowiec – naszą miłość do roślin egzotycznych we wnętrzach i nasze ogrody. Hubert Francuz pisze o totalności cyfrowej fotografii, „cyfrowym podmuchu”, który naruszył granice jawności i skrytości. I jeszcze „Krytyka wydziaranego rozumu” Marcina Smerdy, gdzie egzotycznym Innym jest dresiarz i jego umysłowość odbita w lustrze graffiti i tatuaży. „Staraliśmy się widzieć i rozumieć – pisze Agata Pankiewicz we wprowadzeniu do wspomnianego eseju fotograficznego – że mimo anarchii rządzącej w polskim krajobrazie w sensie przestrzennym i estetycznym, daje o sobie znać usilne dążenie człowieka do stworzenia indywidualnego, »osobnego« raju”. Ta książka wiele o nas mówi. ©℗<
„Hawaikum. W poszukiwaniu istoty piękna”, pod red. Moniki Kozień, Marty Miskowiec, Agaty Pankiewicz. Wydawnictwo Czarne, Akademia Sztuk Pięknych i Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, Kraków 2015, ss. 256.
