Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Oto i stulecie urodzin Jana Pawła II. Był postacią fascynującą. Napisano o nim setki książek, nakręcono kilka filmów, wydano w wielkich nakładach jego pisma i przemówienia. Jesteśmy więc przekonani, że świetnie go znamy – nawet jeśli ta znajomość sprowadza się do kilku anegdot i paru powtarzanych w kółko cytatów. Jak choćby ten niekompletny, z inauguracyjnego przemówienia: „Nie lękajcie się!” – podczas gdy pełne brzmienie to: „Nie lękajcie się! Otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi”.
Nawet my, z Krakowa, którzy spotykaliśmy go i znaliśmy jako naszego biskupa, wiedzieliśmy o nim niewiele i nadal mnóstwa rzeczy nie wiemy. Można się o tym przekonać czytając książkę, którą właśnie, z okazji setnej rocznicy jego urodzin, wydał ks. prof. Jacek Urban – dziekan Wydziału Historii i Dziedzictwa Kulturowego UPJPII, dyrektor Archiwum krakowskiej Kapituły Metropolitalnej i Archiwum krakowskiej Kurii Metropolitalnej. W książce „Św. Jan Paweł II jako biskup krakowski. Wybrane zagadnienia” sięgnął do materiałów archiwalnych, które – dopiero one – przybliżają nam niby znane obszary życia przyszłego papieża.
Głębszy wymiar
Ksiądz profesor pisze: „Proponuję kilkanaście tematów, które nie zostały podjęte w tomie »Karol Wojtyła jako biskup krakowski« (1990). Nie ukrywam zamiaru oddawania głosu bohaterowi tej książki. Zamieszczam tekst źródłowy bp. Karola Wojtyły na temat »Tygodnika Powszechnego« (1962), kolejny na temat recepcji Soboru Watykańskiego II (1969) oraz obszerne fragmenty jego przemówienia do Rady Papieskiego Wydziału Teologicznego w Krakowie, będącego w pewnym sensie tekstem programowym (1973). Moim zdaniem są one ważne, a zarazem charakterystyczne dla kard. K. Wojtyły – św. Jana Pawła II papieża”.
Czerpiąc z dokumentów archiwalnych, ks. prof. Urban pokazuje więc głębszy wymiar nawet znanych wydarzeń z życia przyszłego papieża. Np. w rozdziale „Konsekracja biskupia ks. prof. Karola Wojtyły” relację z obrzędu (wszystkie konsekracje biskupie są do siebie podobne) przeplata bardzo osobistym komentarzem samego konsekrowanego.
Niektóre rozdziały książki są oparte o teksty krakowskiego metropolity. Tak jest w rozdziale „Spadek po Jadwidze. Troska kard. Wojtyły o Papieski Wydział Teologiczny w Krakowie w świetle jego przemówienia z 10 grudnia 1973”. Częściowo cytowany, a częściowo referowany tekst przemówienia kardynała – będącego wówczas przewodniczącym Komisji ds. Nauki Katolickiej Konferencji Episkopatu Polski i przewodniczącym Rady Naukowej Episkopatu – jest umieszczony w kontekście skomplikowanej sytuacji wyższych uczelni kościelnych w PRL. Dopiero dzięki temu odkrywamy, jak kard. Wojtyła widział sposoby i cele ówczesnych poczynań Kościoła.
Z kolei rozdział o krakowskim Muzeum Archidiecezjalnym i Muzeum Katedralnym na Wawelu jest nade wszystko opowieścią o długiej i poplątanej historii obu instytucji. Choć obie mają wielu ojców, do ich otwarcia doprowadził właśnie kard. Wojtyła.
Bóg zapłać za wsparcie
Jeszcze inny charakter mają rozdziały oparte na zachowanej w archiwach korespondencji (dostępnej w granicach zasady o nieudostępnianiu korespondencji młodszej niż 50-letnia). Na wymianie listów z powołanymi do wojska alumnami oparty jest piękny rozdział „Kardynał Karol Wojtyła i klerycy-żołnierze”. Warto przypomnieć, że w latach 60. władze komunistyczne powoływały kleryków do służby wojskowej, jako że nie uznawały ich za studentów – w latach 1959-65 powołano tak 687 alumnów, a w latach 1965-68 kolejnych 876. Poddani presji ideologicznej, byli karani nawet za modlitwę czy noszenie medalików.
I oto okazuje się, że w archiwum kurii znajduje się kilka teczek, a w nich – dokumentacja wymiany listów między bp. Wojtyłą a klerykami z krakowskiego seminarium. Wzruszająca to lektura, gdy kleryk-żołnierz Stanisław Słaboń, odpowiadając na życzenia swojego biskupa, pisze: „Bóg zapłać za kartki nadesłane nam wszystkim. Twoje słowa podtrzymują nas na duchu”. Z kolei, reagując na list jednego z kleryków, który opisywał życie w komunistycznym wojsku, biskup odpowiadał: „rozumiem ten żal, wyrażony w ostatnim liście – z powodu przerwanych studiów, opóźnionych egzaminów itd. To wszystko będzie można nadrobić, a próbę wojska zabierzecie, da Pan Bóg, jako doświadczenie na całe życie kapłańskie”.
Listy do prymasa
Za szczególnie ważny uważam rozdział „Korespondencja ks. abp. Karola Wojtyły z kard. Stefanem Wyszyńskim”. Wprawdzie autor mógł opublikować tylko część przechowywanych listów (z lat 1958-68), to jednak materiał ten jest wystarczający do podważenia legendy o jakimś zasadniczym sporze tych dwóch postaci.
Listy świadczą o wzajemnym szacunku oraz lojalnej ich współpracy i są dowodem ogromnego wzajemnego zaufania. Uderzająca jest troska obu o dobrą wymianę informacji. Wynika z niej jasno, że prymitywny plan władz PRL skłócenia obu hierarchów kompletnie spalił na panewce.
W książce znajduje się też nieznany dotąd dokument: powstałe w 1962 r. na życzenie abp. Baziaka opracowanie autorstwa młodego, 42-letniego biskupa pomocniczego Wojtyły dla prymasa Wyszyńskiego (i ostatecznie dla Konferencji Episkopatu), zatytułowane „Problem »Tygodnika Powszechnego«”. O nim piszemy w tym numerze osobno. ©℗
Ks. Jacek Urban, „ŚW. JAN PAWEŁ II JAKO BISKUP KRAKOWSKI. WYBRANE ZAGADNIENIA”. Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2020
